In september 2022 omringden in Kopenhagen 50 witte sokkels het Nieuwe Koningsplein (Kongens Nytorv), dat ter gelegenheid van het historische stadsfestival Gouden Dagen was omgedoopt als het Nieuwe Koninginneplein. De sokkels, die een aantal belangrijke maar vergeten vrouwen uit de Deense geschiedenis vertegenwoordigen, werden gebouwd door het bedrijf Arkitekturministeriet van architect Bo Benzon als onderdeel van een projectsamenwerking met Golden Days, BIG, Meta, Accenture Song en Kunsthal Charlottenborg. Ze vormen het hoogtepunt tot nu toe van de ontdekkingsreis van de oprichter van wat je kunt creëren met hout in het algemeen, en multiplex in het bijzonder.
In dit project kwam UPM WISA-Spruce, een materiaal dat gewoonlijk verborgen is in gebouwen, voor één keer aan de oppervlakte. Net als de vergeten vrouwen waar het kunstwerk over ging.
Dankzij de sponsoring van UPM kon Benzon, ondanks een beperkt budget, de sokkels bouwen in een van zijn favoriete materialen: WISA-Spruce multiplex van UPM. De avond voor de opening werden echter twaalf sokkels omver gegooid door een groep dronken mensen. Gelukkig slaagden Benzon en zijn mensen erin twintig mensen te mobiliseren om de sokkels weer overeind te zetten en te herstellen, zodat alles klaar was voor de opening, waar ook hare Majesteit de Koningin van Denemarken aan deelnam.
"Eigenlijk liet het alleen maar de duurzaamheid van WISA-Spruce zien. Ze vielen om als dominostenen en raakten elkaar met grote kracht, omdat de grote kolommen ook veel ballast bevatten. Desondanks waren de krassen zo klein, dat we ze konden schuren en een beetje schilderen, en toen waren ze weer klaar", zegt Benzon.
Architectuur om de wereld te veranderen
Nadat hij was betrokken bij de opbouw van de wereldberoemde ontwerpstudio BIG, richtte Benzon ongeveer 15 jaar geleden zijn eigen bedrijf op. Het heet Arkitekturministeriet, wat in het Deens Ministerie van Architectuur betekent, hoewel het officieel AMPD wordt genoemd, om niet te worden verward met een echt ministerie.
Het overkoepelende thema in Arkitekturmininisteriet is altijd tijdelijkheid geweest. "We werken niet met beton en bakstenen. We kleden restaurants, winkels, beursstands en skihotels aan en creëren setontwerpen voor muziekvideo's, tv-programma's, festivals en pop-ups over de hele wereld."
Foto: AMPD-Arkitekturministeriet
Het bedrijf is niet alleen een ontwerpstudio, maar ook een werkplaats. "Het is een oplossing van A tot Z, waarbij we projecten ontwerpen en bouwen in de werkplaats en op locatie. We verwijderen ze vaak ook en kunnen het materiaal daarna ook opslaan."
Een van de eerste belangrijke taken van het ministerie was het aankleden van het stadhuis en het centrale plein in Kopenhagen voor de klimaattop COP15 in 2009. Hier ontdekte Benzon WISA-Spruce echt.
"Het is gewoon geweldig materiaal, zacht en verfijnd, niet te zwaar, maar heel sterk. Het is zeer geschikt voor tijdelijke projecten, maar heeft tegelijkertijd een indrukwekkende duurzaamheid", legt de architect uit, die zo vaardig is met zijn handen dat velen geloven dat hij een timmerman is.
Sinds de klimaattop heeft Arkitekturministeriet ongeveer 1.500 projecten verzorgd, een gemiddelde van 100 per jaar. En veel van de partners, zoals Golden Days en UPM, zijn gebleven. Veel anderen zijn er ondertussen bij gekomen, zoals Maersk, Carlsberg, Red Bull, Zulu Comedy Gala en luchthaven Kopenhagen, om er maar een paar te noemen.
"Het gaat om passie en plezier, iets voor anderen doen en een betere wereld creëren. Er zijn niet zo veel bedrijven die zeggen dat het niet om de resultaten gaat, dus daarmee onderscheiden we onszelf."
Grondig goed hout
Recycling is een geïntegreerd onderdeel van de activiteiten van Arkitekturministeriet en WISA-Spruce is perfect voor hergebruik, legt Benzon uit. "Wanneer we bijvoorbeeld setontwerpen maken die slechts korte tijd worden gebruikt, hergebruiken we veel multiplex, omdat het materiaal een intrinsieke geschiktheid heeft om te worden gerecycled."
Hij benadrukt het tijdelijke treinstation voor het Roskilde Festival, dat hij in 2017 heeft ontworpen als voorbeeld van wat WISA-Spruce te bieden heeft. Het 90 meter lange en 12 meter hoge complex, dat waarschijnlijk het grootste tijdelijke station ter wereld is, werd in 2018 voor het eerst gebouwd en het volgende jaar opnieuw. Tijdens de Covid-pandemie in 2020 en 2021 werd het station niet gebouwd en werd het grootste deel van het multiplex buiten bewaard totdat het in 2022 opnieuw werd gebruikt voor het festival.
Foto: AMPD-Arkitekturministeriet
"Deze onbehandelde panelen, die gewoon rood zijn geverfd, hebben vijf jaar buiten gestaan. We hebben er dit jaar maar een paar vervangen, puur om esthetische redenen. Het laat zien hoe grondig goed dat hout is," zegt Benzon, en voegt toe dat het multiplex ook voor volgend jaar wordt bewaard.
Duurzame Lego-steen
Zoals het voorbeeld van het station voor het Roskilde Festival laat zien, kunnen tijdelijke oplossingen zeer duurzaam zijn.
"Tijdelijkheid is de blijvendheid van onze tijd", zegt Benzon, die zijn denken nu heeft opgeschaald met zijn relatief nieuwe bedrijf Nova Tegra. Het bedrijf produceert "de duurzame en esthetische Lego-steen", die onder andere bestaat uit multiplex van UPM: WISA-Spruce voor de constructies en WISA-Birch voor het interieur.
De eerste zes standaard Lego-stenen uit de jaren 1940 kunnen op meer dan 915 miljoen verschillende manieren in elkaar worden gezet, en dit is waar Benzon ook naar streeft met de Nova Tegra-steen. En daarmee houdt de analogie niet op, want de Nova Tegra-stenen kunnen ook uit elkaar worden gehaald en in een nieuwe constructie worden gebruikt, net als Lego-stenen.
"Stel je voor dat je als student één houten module hebt. Dan krijg je een partner en dan voegen we wat extra's toe. Dan krijg je kinderen en voegen we twee modules toe, totdat je een Italiaanse familie hebt met grootouders, kleinkinderen en volwassen kinderen die thuis blijven wonen met 48 modules. En naarmate je ouder wordt, verminder je de modules weer", zegt Benzon.
"Net zoals je met je longen ademt, zet je huis uit en krimpt het naar jouw behoefte. Dit is de manier waarop we volgens mij de wereld moeten bouwen."
Foto: Nova Tegra
Benzon gebruikt een zogenoemde grondschroeffundering, waarbij een enorme stalen schroef, gedeeltelijk gemaakt van gerecycled staal, rechtstreeks in de grond wordt geschroefd. "Hier is echt sprake van 'geen sporen achterlaten'. Onze constructies kunnen 100-200 jaar blijven staan, maar kunnen ook in één middag worden verplaatst."
Een groene revolutie
De architect wordt gedreven door een gepassioneerde visie voor een betere samenleving. Tijdens het interview van twee uur komt een groot aantal onderwerpen aan bod: Van de oerknal tot brandveiligheidsvoorschriften en vrijwel alles daartussenin.
"Politici zeggen dat we geen oplossingen voor het klimaatprobleem hebben. Maar die hebben we wel! Ze bestaan al 50 jaar. We zijn niet in staat tot de mentale aanpassing waarmee we ons kunnen ontdoen van onzinnige regels", zegt Benzon en citeert Charles Darwin: "Het is niet de sterkste van een soort die overleeft, ook niet de intelligentste. Wel degene die zich het beste aan veranderingen kan aanpassen."
Tekst: Sara Steensig
Hoofd foto: Bo Benzon